Ambar zararlilari söz konusu oldugu zaman kuru meyve kavrami oldukça genis bir ürün (incir, üzüm, kayisi, erik, findik, fistik, ceviz, badem) grubunu kapsamina alir. Bu ürünler ülkemiz ihracatinda önemli yer tutan ürünlerdir. Ihracata dönük olmasi bu ürünlerin ambarlama döneminde böcek bulasmalarindan ve zararlilarindan mutlaka korunmasini gerektirir.

Önemli türler sunlardir; Ephestia cautella (Incir kurdu), Ephestia  figuliella (Kuru incir güvesi), Plodia interpunctella (Kuru meyve güvesi), Oryzaephilus surinamensis (Testereli böcek),  C. bipustulatus, Carpophilus hemipterus, C. mutilatus,C.  Obsoletus (Eksilik böcekleri), Carpoglyphus lactis (Kuru meyve akari)

KURU MEYVE ZARARLILARI ILE SAVASIM

Kuru meyve zararlisi böcekler ambarlanan kuru meyvelere, bahçe, kurutma (sergi) ve depolama dönemlerinde bulasirlar. Özellikle kuru incirde zararli olan incir kurdu, kuru meyve güvesi ve eksilik böceklerinin agaç ve sergi döneminde ürüne yogun sekilde bulastigi görülmüstür. Kuru üzüm güvesi de üzüme sergi döneminde bulasabilmektedir.Testere disli böcek ve kuru meyve akari ise ürüne depoda bulasmaktadir. Bu sebepten dolayi bu böceklerle savas uygulamasina agaç döneminde baslanarak sergi ve kurutma dönemlerinde devam edilmelidir.

Agaç ve sergi döneminde alinmasi gereken bazi kültürel önlemler sunlardir

Bahar aylarinda bahçeler temizlenmeli, böceklere barinak olabilecek ürün artiklari (iglek, eski ürün kalintilari vb.) toplanip gömülmeli ya da yakilmalidir.

Ürün kerevetler üzerinde kurutulmali, sergilerin üzeri geceleri örtülmelidir.

Ürün için kullanilan sepet, sele, küfe, çuval gibi ambalajlar fümige edilerek kullanilmalidir.

Ürün gündüz tasinmali, gece tasinma zorunlulugu varsa üstü örtülmelidir.

Ürün sergiden sonra fümige edildikten sonra ambara konmalidir.

Ürünün tasindigi araçlar temiz olmalidir.

Ürünün konacagi ambarda temizlik, badana ve bos ambar ilaçlamasi yapilmalidir.

Ambarda eski ürün ile yeni ürün bir arada bulundurulmamalidir.

Depo zararlilarina karsi kimyasal savasim üç ayri sekilde yapilir

1) BOS AMBAR/DEPO ILAÇLAMASI: Bu ilaçlamalar depo ve ambarlarda uygulanacak bir dizi kültürel önlemler sonrasinda 1 hafta sonra, ürün ambara girmeden 15 gün önce ambar bos olarak Malathion,  chlorpyriphos,  deltamethrin etkili maddeye sahip ilaçlar kullanilarak yapilir

2) KORUYUCU ILAÇLAMA: Bos ambar ilaçlamasindan sonra ürünlerin ilaçlanarak ambar / depoya alinmasidir. Bu ilaçlama her yiyecek maddesi ve ürün için yapilamaz. Örnegin hububatta toz malathion ile ilaçlama yapilabilir.

3) DOLU AMBAR/DEPO  ILAÇLAMASI: Eger hububat ve yiyecek maddeleri ambara konmadan önce veya depolama sirasinda böceklenmis ise fumige edilmesi gerekmektedir.

DEPO ZARARLILARI

KAPRA BÖCEGI (Trogoderma granarium Everst.)

Erginler kirmizimsi kahverengi ve oval sekillidir. Vücut üzerinde açik renkli enine bantlar ve killar bulunur. Ergin disi 2.5 mm. erkek 1.8 mm. boyundadir. Yumurtalari saydam – beyaz renklerdedir. Larvalari yasina göre 0.5 – 5.5 mm. boyda, halkali bir görünüse sahiptir. Vücut çok sert esmer killarla kaplidir. Vücut sonunda uzun bir kil demeti bulunur. Pupa soluk esmer renkli, sirti hariç diger bölümleri tüylerle kaplidir.

BIYOLOJISI VE ZARARI

 En çok bugday da zarar yapmakta hububat, yagli pastalar, süt tozu, bira mayasi, makarna, kuru meyve, sebze tohumlari, küspe ve yer fistiginda da zarar yapan polifag bir türdür.

Kapra böcegi erginleri gidalanmaksizin 14 – 22 gün yasayabilirler. Ergin disi 30 – 126 adet yumurta birakir. Yumurtadan çikan larva ortamdaki gidalari yiyerek gelisir. Larva 5 – 6 gömlek degistirerek pupa olur. Normal kosullarda gelisme süresi 40 – 56 gündür. Yilda ortalama 4 – 5 döl verirler. Uygun kosullarda yildaki döl sayisi 12’ye kadar çikabilmektedir. Kapra böcegi denmesinin en büyük nedeni ilk kez Hindistan’da tugla delikleri arasinda bulunmasi ve bu adi almasidir. Bu zararlinin kontrolünü ve mücadelesini zorlastiran bazi önemli yasayis özellikleri vardir. Örnegin; larvalar gidalanmaksizin 4 – 5 yil yasayabilmektedirler. Ambarlarin yarik ve çatlaklarinda bu larvalarin yerlesim gösterdikleri gözlenmektedir.

Sadece depolarda yasayan bu canlilar, tarlada zararli degillerdir. Killi larvalari her seye kolayca tutunabildiklerinden, depoya giren çikan ürünlere kolayca bulasirlar veya tasinabilirler. Larvalari tohumun embriyonunu  yiyerek zarara baslar, daha sonra endosperm ve tohum kabugunu da yerler. Artiklari ile ürünü kirletirler, erginlerinin yasam süresi, kisa oldugu ve az beslendikleri için zararlari önemsizdir.

TESTERELI BÖCEK (Oryzaephilus surinamensis )

Erginleri ince, uzun, yassi sekilli kirmizidan koyu kahverengiye degisen renkte bir böcektir. Boyu 2.5 – 3 mm. dir. Pronotomun her iki yaninda 6’sar adet testere disi seklinde çikinti vardir. Yumurta beyaz renkli ince ve uzun sekillidir. Larva silindirik sekilli beyaz renkli yaklasik 3 mm. uzunluktadir. Pupalari ise krem renklidir ve 3 – 3.5 mm. boydadir.

BIYOLOJISI VE ZARARI

Pirinç, misir, sorgum, bugday, kuru tütün, kuru meyve, kuru sebze ve diger hububat ürünlerinde zararli bir türdür.

Erginler 8 – 10 ay yasarlar. Bir disi ortalama 170 yumurta birakir, 5 gömlek degistiren larva pupa olur. Uygun kosullarda 5 – 6 haftada gelisim gösterir ve yilda 5 – 6 döl verir. Zarara ugramis hububatta sekonder zararli olarak önem tasir. Depoda isinin yükselmesine, kizismaya ve küflenmeye neden olurlar.

Özellikle misirda pupa döneminden çikan erginler bir hafta sonra çiftleserek yumurta birakmaya baslarlar. Yumurtalarini misir tanesinin genellikle embriyo kismina yakin yerlerden hortumlari ile açtiklari deliklere birakirlar. Larva pupa dönemini tane içinde geçirir. Erginler 6 – 8 ay yasarlar ve bu süre içinde 120 – 280 yumurta birakir, yilda 5 – 6 döl verirler. Bu türün kanatlari gelismistir, bu nedenle uçabilir ve yaz aylarinda tarlada iken misir tanelerinin üzerine yumurta birakirlar. Hasat sonrasinda ürünle, ambara geçerek burada zararlara sebep olurlar.

BUGDAY BITI Sitophilus granarius (L.)

Erginleri parlak koyu kahve veya esmer renkli 3 – 5 mm. boyundadir, bas kisimlarinda bir çift kuvvetli mandibulalari bulunur, alt kanatlari körelme gösterdiginden uçamazlar. Yumurtalari beyaz renklidir, larvalari ise krem renkli olup 2,5 – 3 mm. boyunda ve bacaksizdir. Pupalari ise genellikle sarimsi beyaz renkli ve 4 mm. boyundadir. Bu dönemde hortum, bas ve bacaklar belirgindir.

BIYOLOJISI VE ZARARI

Öncelikle bugday ve çavdari tercih eder, yulaf, arpa ve misirda da zararli olabilir. Erginlerine baklagil tohumlari, un, kepek ve irmikte rastlanirsa da bunlarda çogalamazlar.

Erginler bir hafta içinde çitleserek yumurta birakmaya baslarlar, ergin disi yumurtalarini bugday danesine açtigi delige birakarak salgisi ile bu yumurtayi sabitler.  Yumurta sayisi 150 – 300 arasinda degisir. Yumurta, larva ve pupa dönemine dane içinde geçer. Uygun kosullarda gelisme süresi 30 – 45 gündür. Memleketimiz kosullarinda yilda 3 – 4 döl verir. Eger yogun populasyon olusursa üründe kizismaya neden olur, böylelikle ürün kullanilmaz hale gelmektedir. Dogrudan saglam daneye zarar veren primer bir zararlidir.

KIRMA BITI Tribolium confusum Duv.

 Erginleri parlak koyu kirmizi renkte, 3.5 – 4 mm. boyunda, yassi sekildedir. Bas ve gögüs sik noktalidir. Kin kanatlarin üzeri boyuna ince çizgilidir. Kirma bitinde gözün ön kismindaki sakak çikintisi göz hizasini geçer. Un bitinde ise geçmez. Bu iki türü birbirinden ayiran özellik ise un bitinde antenlerin son üç halkasinin digerlerinden daha genis olmasidir. Her iki türün yumurtasi beyaz renklidir. Larvalar olgunlastiginda 5 – 7 mm. boyda ve sarimsi kahverengi renktedir. Larvalar olgunlastiginda 5 – 7  mm, boyda ve sarimsi kahve renklidir. Pupa önce beyaz sonra sari renklidir.

BIYOLOJISI VE ZARARLARI

Tribolium ssp. Un, kepek, irmik, hububat, çikolata, baharat, kuru meyve ve baklagillerde zararli türlerdir.

 Erginlerin yasama süresi ortalama 1 yildir. Ancak erginlerin 3 – 4  yil kadar yasayabildikleri bilinmektedir. Ergin disi yasadigi sürece 300 – 400 yumurta birakir. Larva 5 gömlek degistirdikten sonra pupa olur. Normal kosullarda gelisme süresi 46 – 60 gündür. Her iki türde yilda üç dört döl verirler.

Depolanmis hububatin sekonder bir zararlisidir. Genellikle diger zararlilar tarafindan zedelenmis hububatta veya kirilmis danelerde zararli olurlar. Tüneller açtiklari için undaki bulasigi kolayca farkedilir. Çok agir bulasmalarda ortamda belirgin bir asit kokusu olusur. Yogun bulasmalarda ürünün gida maddesi olarak degerini tamamen yok eder.

GÜVELER

DEGIRMEN GÜVESI Anagasta küehniella (Zell.)  

Ergin güve dumanli gri renkte ve 10 – 14  mm. boyundadir. Ön kanatlar üzerinde enine zigzag bantlar vardir. Arka kanatlar sarimsi / beyaz renkli ve saçaklidir. Kanat açikligi 16 – 20  mm. dir. Yumurta beyaz renkli ve oval sekillidir, larvalar ise krem renkli ve killarla kaplidir. Olgun larva 12 – 19 mm. boyda, pupa sarimsi kahverengi ve 9 mm boydadir.

BIYOLOJISI VE ZARARI

 Larvalar asil zararini unda yapmakla birlikte bazen hububat, kepek,ekmek, kuru meyve, bisküvi, palamut, kakao gibi ürünlerde de zarar yapar.

Erginler 1 – 2 hafta yasarlar. Ergin disi yasami süresince 140 yumurta birakir. Yumurtalar gida ortamina birakilir. Olgunlasan larva gida ortamini terk ederek, ambarda ki çatlak, yarik, girinti vs. yerlerde koza örerek pupa olurlar. Gelisme süresi normal kosullarda 6 – 8 haftadir, yilda 3 – 4 döl verirler. Zarari ise, yiyerek, ipliksi maddelerle ürünü birbirine baglayarak, biraktiklari gömlek artigi, diski gibi kalintilarla kirletmek sureti ile olur.

INCIR KURDU  Ephestia cautella (Walk.) 

Erginlerin kanat açikligi 16 – 20 mm., boylari 9 – 10 mm.’ dir. Ön kanatlar beyazimsi – gri renkli ve saçaklidir. Yumurta oval sekilli ve beyaz renklidir. Açilima dogru renk sarimsi – turuncuya döner. Olgun larva 10 mm. boyundadir. Sirti pembemsi, diger bölümleri kirli beyaz renklidir. Vücut koyu renkli halkalardan çikan killarla kaplidir. Pupa koza içinde 6 – 8 mm. boyunda ve kahve renklidir.

BIYOLOJISI VE ZARARI

Incir, üzüm, erik, kayisi, hurma v.b. kuru meyvelerde, kestane ceviz, iç findik, antep fistigi, yer fistigi, badem, susam, ayçiçegi v.b. yagli tohumlarda, hububat ve mamülleri, kakao, süt tozu, baharat, keçiboynuzu, v.b. materyallerde zararli bir türdür.

Erginler 1 – 2 hafta yasarlar. Ergin disi bu sürede ortalama 230 – 270 kadar yumurta birakir. Yumurtalar gida ortamina birakilir. Larva 5 gömlek degistirdikten sonra pupa olur. Uygun kosullarda gelisme süresi 42 – 52 gündür. Bu zararli Karadeniz Bölgesi findik depolarinda üç döl verir. Ege bölgesinde ise sergilerde yumurta biraktiklari incirlerin depolara alinmasi nedeniyle döl sayisi 4’e kadar çikabilir.

Depolanmis materyalin üst yüzeyinde ipek iplikleri ile sarilmis larva diskilari ile bir örtü olusturabilirler. Pupa kozalarina da çuvallanmis üründe ürünün çuvala degdigi yerlerde rastlamak mümkündür. Tahil danelerinde yeme zarari tipik olanak embriyo bölgesinde olur.

Yapilan arastirma çalismalarina göre; Incir Kurdu, Kuru Meyve Güvesi ve Kuru Incir Güvesi Ege Bölgesinde kuru incirin sergi döneminde %12 – 23, depolarda ise %39 – 68 oraninda kayiplara neden olduklari kanitlanmistir. Ayrica bu zararlilarin larva döneminde incir içine biraktiklari bas kapsülleri dis satimda sorunlara yol  açabilmektedir.

KURU INCIR GÜVESI Ephestia figuliella (Gregs.) 

 Ergin kimizi, ender olarak açik sari renkli olup, 8 – 9 mm. boyundadir. Kanat açikligi 18 – 26 mm.’ dir. Ön kanatlar enine koyu renk bantlidir. Arka kanatlar ise daha açik renkli ve saçaklidir. Yumurta, larva ve pupanin morfolojik özellikleri incir kurduna benzer.

BIYOLOJISI VE ZARARI

 Incir, üzüm, erik, kayisi, hurma v.b. kuru meyvelerde, kestane, ceviz, iç findik, antep fistigi, yer fistigi, badem, susam, ayçiçegi, v.b. yagli tohumlarda, hububat ve mamüllerinde, kakao, süttozu, baharat, keçiboynuzu v.b. materyallerde zararli bir türdür.

Erginler 24 gün yasar, ergin disi bu sürede 350 kadar yumurta birakir.

Uygun kosullarda gelisme süresi 43 gündür ve yilda 3 – 4 döl verirler.

Esas zararini kuru üzümlerde yaparlar, larvalari yiyerek yaptiklari zarardan baska, salgilari ve pislikleri ile bulunduklari gida ortamini kirletirler. Ördükleri aglarla üzümün görüntüsünün bozulmasina ve pazar degerinin düsmesine neden olurlar.

KURU MEYVE GÜVESI Plodia interpunctella (Hbn.)

Erginin ön kanatlarinin bir bölümü sari, bir bölümü kirmizi ve koyu lekelidir. Boyu ortalama 9 mm. kanat açikligi 18 mm.’ dir. Arka kanatlar sarimsi gri renklidir. Larva kirli beyazdan pembemsi – kreme kadar degisen renklere sahiptir. Boyu 10 – 12 mm.’ dir. Pupa koza içinde kahverengi renkte ve 6 – 8 mm. boydadir.

BIYOLOJISI VE ZARARI

Kuru incir, kuru kayisi, findik, kuru üzüm, yagli tohumlar, hububat, un ve mamulleri, kakao ve baharatta zararli bir türdür.

Erginler pupa döneminden çikar çikmaz çiftleserek, yumurta birakmaya baslarlar. Ergin disi 2 – 4 haftalik yasam süresince gida ortamina 300 – 400 kadar yumurta birakir. Larva 5 gömlek degistirdikten sonra koza örerek pupa olur.

Gelisme süresi, uygun kosullarda 37 – 52 gündür. Yilda kosullara göre 2 – 5 döl verirler. Zarar yüksek oldugu zaman ürünün üzerini bir ag örtüsü ile kapatabilir. Bugday ve çavdar da yalnizca embriyoyu yer. Misirda ise endospermi de yiyebilir.