Domates Fidesi Domates Yetistiriciligi
Domates ülkemizde en çok üretilen ve tüketilen sebzedir. Dünyada taze olarak, yemeklerde diger sebzelerle pisirilerek, dayanikli domates suyu, konsantre domates suyu, tursusu, konservesi, salçasi, keççabi, sosu, pulp ve püresi, dondurularak, kurutularak degerlendirilmektedir. Domates vitamin ve mineral maddelerce zengindir.
100 gr. taze domateste; 20-23 kalori, 1 gr protein, 0,3 gr yag, 0,6 gr kül, % 93.8- 96.0 su, 4 gr karbonhidrat, %2-3,5 seker, 0,6 gr seliloz, 7,21 mg kalsiyum, 17-28 mg fosfor, 0,6 mg demir, 1000-1100 IU A vitamini, 264-314 mg potasyum, 19-20 mg magnezyum, 24 -69 mg klor, 17-28 mg fosfor, 3-10 mg sodyum, 0,5-0,8 mg niacin, 20-28 mg C vitamini, 0,09 mg thiamin, 0,03 mg riboflavin, 0.40-0.80 mg K vitamini içerir.
Iklim Istekleri : Domates sicak ve iliman iklim sebzesidir. Yetistirme devrelerinde isi sifirin altina (-2,-3 ºC?ye) düstügünde bitki tamamen ölür. Fidelerin tarlaya dikilmesinde ilkbahar geç donlarinin bitmesi gerekir. Domateslerde genellikle gece ve gündüz arasinda 6 ºC ile 8ºC?lik bir farkin bulunmasi istenir. Gündüz sicakliginin 19-26 ºC, gece sicakliginin 14-18 ºC oldugunda gelisim iyi olur. Döllenme olayinin isi ile çok yakin bir ilgisi vardir. Domates çiçek tozlari 10 ºC ve daha yukari derecelerde istenilen sekilde çimlenerek döllenme yapilabilmekte ve sicaklik 15 ºC?nin altina düstügünde meyve baglama yüzdesi azalmaktadir. Düsük sicaklikta polen tozu çok az olusur, kismi döllenen sekilsiz meyveler meydana gelir. 40 ºC?nin üzerinde ise çiçek tozlari ölür ve meyve tesekkülü olmaz. Domates tohumlarinin çimlenmesi için minimum 10 ºC, optimum 20-29 ºC, maksimum 36 ºC toprak sicakligi olmasi gerekir.
Toprak Istekleri : Domates derin, geçirgen, su tutma özelligi iyi, humus ve besin maddelerince zengin tinli topraklari sever. Erkencilik istendigi zaman kumlu tinli topraklar uygundur. Toprak pH?si 5,5-7,0 arasinda, tuzsuz-az tuzlu (2,3 mS?dan az) olan topraklarda iyi yetisir. Toprakta pH=5,5?un altinda ise dekara 200-500 kg kireç verilmeli, pH=7,0?nin üzerinde ise her yil dekara 30-50 kg toz kükürt verilmelidir.
Fide Yetistiriciligi : Fide Yetistirme Kaplari:1- 0.08 mm siyah plastikten yapilmis fide torbalari,2- Fide yetistirme kaplariFide yetistiriciliginde genel olarak ( torf, perlit, vermikulit) veya (torf, perlit, toprak) veya (yanmis hayvan gübresi, kum, toprak) gibi karisimlar kullanilir. Yanmis hayvan gübresi, kum, toprak karisiminda 1:1:1 orani kullanilir.Torf, perlit, toprak karisiminda 2:1:1 orani kullanilmaktadir.Fide yetistirme materyalinin (hayvan gübresi hariç) bir toprak fumiganti ile dezenfeksiyon edilmesi faydalidir. Tohum ekiminden en az 1 ay önce ilaçlama yapilmalidir.
Tohum Ekimi : Fide yetistirme materyali tavli ise sulamaya gerek yoktur. Aksi halde, fide yetistirme materyali ile doldurulmus fide torbalari veya fide yetistirme kaplarinin iyice sulanmasi ve sonra tohum ekiminin yapilmasi gerekir. Tohumlarin 3-4 saat islatildiktan sonra ekilmeleri çimlenmeyi kolaylastirir. Tohumlar 1-3 cm. derinliginde ekilmelidir. Tohum ekimini takiben tekrar hafifçe sulanmasi faydalidir. Kimyasal gübreler tohum ekiminden en az 15 gün önce fide yetistirme materyaline karistirilmasi gerekir. Tohumlarin çimlenmesi için en uygun toprak sicakligi 12-15 ºC olmalidir. Bu sicakliklarda tohumlar 5-13 gün içinde çimlenir. Domates fidelerinin en uygun sasirtilma zamani kotiledon yapraklarinin tam gelismelerini tamamladiklari ve yere paralel olduklari zamandir. Saglikli ve tam gelismis fideler sasirtilmalidir.
Toprak Hazirligi Ve Gübreleme: Domates bitkisi derin köklü bir bitki oldugu için, topragin derin sürülerek dikkatle hazirlanmasi gerekir. Tarla tabaninin 50 cm altinda pulluk tabani denilen geçirgen olmayan bir tabaka varsa bu tabaka sonbahar baslarinda özel pulluklarla kirilmalidir. Sonbaharda dekara 3-4 ton iyi yanmis ahir gübresi atilarak derince sürülmesi gerekir. Ilkbaharda karik hazirligindan önce taban gübresi verilmelidir. Fosforlu gübrenin hepsi, digerlerinin üçte biri taban gübresi olarak verilir. Geri kalan gübreler bitkiler üzerinde meyveler görülmeye basladiginda verilmelidir. Dekardan 5 ton verim alabilmek için saf olarak 12 kg N, 10 kg P2O5, 25 kg K2O verilmelidir. Meyveler findik büyüklügünü alinca 10-15 gün arayla 2-3 kez yapilacak magnezyum nitrat uygulamalari (100 lt suya 400-600 gr) ve yaprak gübrelemesi meyve kalitesini olumlu yönde etkiler. Üst gübrelemeler kaç kez sulama yapilacaksa bölünerek her sulamadan sonra, toprak tava gelince topraga serpilerek karistirilmalidir. Fide dikiminden önce tarla 20-30 cm derinliginde sürülür, diskaro geçirilir.
Fide Dikimi: Fide dikimi ilkbahar don tehlikesinin tamamen kalktigi, toprak ve hava sicakligi 12-15 ºC?yi buldugu zaman yapilir. Dikim genellikle tohum ekiminden yaklasik 7-8 hafta sonradir. Tarlaya dikimde çiçek açmis veya meyve tutmus domates fideleri dikilmemelidir. Bu gibi fidelerin gelismeleri yavas olup, bodur kalir, verimleri düser. Dikim aksama dogru yapilmali, fideler günes altinda bekletilmemelidir. Fideler yaklasik 15-20 cm boylaninca genellikle dikime hazirdir. Bölgemizde Subat sonu Mart basindan itibaren fide dikimi yapilir. Dikimde can suyu yeteri kadar verilmeli, can suyu ile birlikte, kök ve kök bogazi hastaliklarina karsi gereken ilaçlamalar yapilmalidir. Domates yetistiriciliginde sira arasi ve üzeri araliklari, çesidin sirik veya yer çesidi olmasina göre degisir. Sirik çesitlerde sira arasi 60-80 cm, sira üzeri 50-60 cm, yer çesitlerinde sira arasi 140 cm, sira üzeri 40-50 cm olmalidir.
Bakim Isleri Çapalama: Fideler dikildikten 2 hafta sonra birinci çapa yapilir. Masuralar üzerinde yetistirilen domateslerde çapa genellikle isçiler tarafindan yapilir. Tarla tarimi seklinde yapilan genis sahalarda ise traktör ile çekilen çapa makinelerinden yararlanilir. I. Çapadan 2-3 hafta sonra II. Çapa yapilir. Bu devrede bitkiler 30-35 cm kadar boy aldiklarinda sirik çesitlerde II. Çapa ile birlikte sirik da dikilir. Bu çapalamalar esnasinda bogaz doldurma islemi de yapilir. II. Çapadan sonra yabani otlar ayiklanir, kaymak tabakasi kirilir, toprak havalandirilir ve topraktaki nem korunur.
Sulama: Domates nemi sever. Su noksanliginda üst yapraklar kivrilir. Çok nemli, agir topraklarda ise bitkiler hastalanir. Toprak nem eksikliginin en duyarli oldugu dönemler; çimlenme, çikis, çiçeklenme ve meyve olusumu dönemleridir. Asiri toprak nemi vegetatif gelismeyi hizlandirir. Meyveler ceviz iriligini alincaya kadar gerekmedikçe sulama yapilmamali, daha sonraki devrede, yagisli bölgelerde 2-3, kurak bölgelerde 4-5 kez sulama yapilmalidir. Açik tarlada, çiçeklenme dönemi içerisinde su eksikligi, küçük meyvelerde asiri dökülmelere neden olur. Hasat zamani çok sik sulama yavas olgunlasmaya neden olur. Düzenli sulama yaparak domates meyvesinde meydana gelecek yariklar önlenebilir. Açik tarlada, karik usulü sulamada, suyun kök bogazina degmemesi için sirta dikim tercih edilmelidir. Düzensiz sulamalarla, sicak zamanlarda toprak kurursa günesin topraktan yansimasiyla, kalsiyum da toprakta noksansa, özellikle topraga yakin meyvelerin alt kisimlarinda çiçek burnu çürüklügü meydana gelir. Böyle durumlara, kalsiyum noksansa kireç uygulamasi yapilmali, toprak yüzeyi malç (yanmis hayvan gübresi, kompost, sap, saman vb..) ile kaplanmali, muntazam sulama yaparak, topragin çok kurumamasi saglanmalidir. Sulama suyunda tuzluluk önem ahzeder. EC 750 ppm?e kadar olursa iyidir.
Koltuk Alma: Gövde ile ana yapraklarin birlestigi yerde olusan sürgünlerin alinmasina koltuk alma denir. Ilk koltuk alma islemi bitkilere herek verildiginde baslar ve her 10-15 günde bir tekrarlanir. Koltuk Almanin Yararlari:1- Olgunlasma daha erken baslar.2- Az sayida fakat daha iri ve daha düzgün meyveler elde edilir.3- Bakim ve özellikle mücadele ile hasat isleri kolay ve süratli yapilabilir,masraf azalir.
Uç Alma: Birakilmasi istenen son salkimin iki yaprak üzerinden bitkinin tepe sürgünün koparilmasina uç alma denir.
Hasat: Tarlada yetistirilen domateslerde tohum ekiminden hasada kadar 80-100 gün, fide dikiminden hasada kadar 60-80 günlük bir zaman vardir. Sofralik domatesler gönderilecek pazarin uzakligina göre degisik olgunluk devrelerinde ve farkli dönemlerde hasat edilmektedir. Kaliteli meyvenin, yuvarlak ve düzgün sekilli, uygun büyüklükte (kg.da 6-8 meyve) olmasi, dilimsizlik, renk, çekirdek evlerinin az ve küçük olmasi, az çekirdeklilik, çekirdek evlerindeki kaygan sivinin yesil renkte olmamasi, meyve kabugunun yola dayanmaya elverisli kalinlik ve elastikiyette olmasi, meyvelerin çatlamamasi, dolgun ve bol etlilik, olgun domateste de sap çukurunun etrafinda yesil rengin olmamasi gerekir. Iyi bir çesit ve uygun kosullarda açikta yapilan yetistiricilikte dekara 4-12 ton ürün alinabilmektedir.
Domatesde Görülen Hastaliklar: Erken yaprak yanikligi, mildiyö, yaprak küfü, bakteriyel benek, bakteriyel kanser ve solgunluk, domates mozaik virüsü, domates sari yaprak kivirciklik virüsü.
Domatesde Görülen Zararlilar: Nematodlar, bozkurt, danaburnu, tel kurdu, yaprak bitleri, beyazsinek, Empoasca, thrips, yaprak galeri sinekleri, kirmizi örümcekler, saman akarlari, yesil kurt ve diger emici böcekler. |
|
|